МӘМС: Жаңа жүйенің тиімділігі неде?

Мемлекет басшысының «100 нақты қадам» – Ұлт Жоспарының 80-ші қадамында айтылғандай, еліміздің денсаулық сақтау саласының қызметі Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру (МӘМС) жүйесі негізінде іске асырылуда.

«Міндетті әлеуметтікмеди­ци­­налық сақтандыру жүйесі» ту­ра­лы заң 2015 жылдың 16 қара­ша­сында қабылданды. Осы Заң аясында «Әлеуметтік меди­циналықсақтандыру қоры» КЕАҚ (әрі қарай Қор) құрылды. 2017 жылдың маусым айында аталғанқордың филиалдары еліміздіңәрбір облыстарында ресми түрде ашылды. Шілде айынан бастап жұмыс берушілер мен кәсіпкерлер жә­не азаматтық құқықтықшарт арқылы жұмыс атқаратындардан ауда­рымдар мен жарналартұрақ­ты аударылыпкеледі. Осы орайда жүйеге енгізілгенөзгерістер мен бүгінгіжұмыс барысы туралы «Әлеуметтікмедициналық сақ­тан­дыру қоры» КЕАҚ облыс бойынша филиа­лының директоры Бақыт Исмаханбетовпен сұхбаттасқан едік.

– Бақыт Торғайбайұлы, өт­­­кен жылдың шілде айынан бас­­­­­­­тап жұмыс берушілер мен кәсіп­­­­керлер және азаматтық құ­қықтық шарт арқылы жұмыс жасау­шылар тұрақты түрде жар­на төлеуге кірісті. Бірқатар өзгерістер енгізілгенінен хабар­­­дар­мыз. Нақ­ты қандай өзгеріс­тер орын алуда?

– «МӘМС» заңына сәйкес әлеуметтікмедициналық сақ­тандыру қорына төленетін жарналармен аударымдар 5 түрлі форматпенжүргізіледі. Олар: әлеуметтік қорғал­маған азаматтарға мемлекеттіңжарнасы; жұмыс берушініңәрбір жұмысшыға аударатынаударымдары; жұмыскерлер жарналары; жеке кәсіпкерлер жарналары (2 ЕТЖКдан) және Белсенді емес тұрғындар (1 ЕТЖКдан).

2017 жылдың шілде мен жел­тоқсан айларында жұмыс берушілер жұмыскерлеріне ай­лық табысының 1% көлемінде өз пайдасынан төледі, ал жеке кә­сіпкерлерсол жылғы ең тө­мен­гі айлық жалақының 2 есе­леген мөлшерінің 5%-і көле­мінде және азаматтыққұ­қықтық келісім-шарт негізінде жұмыс атқаратындарға айлық табы­сының 5%-і көлемінде жарна мен аударымдараударып отырды. Әлеуметтік қорғалмағаназа­маттарға мемлекетжарнаны 2020жылдың 1 қаңтарынан бастап өткен екі жылды қоса алғандағы орта айлық жала­қы­ның 4% көлемінде 14 санат бойын­ша ай сайын аударыпотырады. Аударылған аударымдармен жарналар Ұлттық банкте сақ­талады және Қордың ресми сайтындаашық көрсетілім табады.

МӘМС жүйесініңзаңына то­лықтырулармен өзгерістер енгізілуінесебепкер болған елі­міздегіәлеуметтік мәрте­бесініңмемлекеттік ақпараттық жүйелердеөзектендірілмеген белсенді емес халықтардың санағынабайланысты болып келді. Соған сәйкес тек МӘМС жүйе­сіндегікөрсетілетін меди­циналық қызметтердің енгізілуіекі жылға кейінгешегерілді, яғни 2020 жылдың 1 қаңтарынан бастап қолданылады және аударымдар мен жарналарды төлеу тәртібі мен мөлшерлерінде де өзгерістер болды. Атап айтқанда, 2018-2020 жылдарға белгіленгенМӘМС жарналары мен аударымдарының мөлшеріжұмыс берушілер (оның ішінде ЖК мен ШҚ иелері өз жұмыскерлері үшін жұмыс беруші ретінде) 2018-2019 жылдары – 1,5%, 2020 жылдың 1 қаңтарынан бас­тап – 2%, жеке тұлғалар 2018-2019 жылдар төлемейдіде, 2020 жылдың 1 қаңтарынан бастап ЖК (өзі үшін) екі еселенген ең төменгі жалақыдан – 5%, АҚК негізіндееңбек ететін тұлғалар 2020 жылы айлық табысынан – 1%, 2021 жылдан бастап – 2%, өзге санаттарең төменгі жалақыдан – 5%. Мемлекет 2020 жылы жеңілдігібар санаттар үшін мемлекеттік статистикаорганы тарапынан өткен 2 жылға бекітілген орташа айлық жалақының 4% көлеміндежарна аударады («МӘМС» заңының 26-бабы 2;3 тармақтарыбойынша), жұмыс беруші жалдамалы жұмыскерлердің табысынаналынатын жарнаны ұстап қорға аударыпотырады(2020ж – 1%, 2021ж – 2%).

Айта кету керек, қазіргі кезде арнайы Денсаулықсақтау заңына және Міндетті әлеуметтікмедициналық сақтандыру заңдарынаөзгерістер мен толықтырулар жасау жағдайлары қаралуда. Сол себептен МӘМС жүйесінің толық жұмыс жасауынакедергі келтірген белсендіемес тұрғындар жыл соңына дейін нақтыланса, онда жүйе 2019 жылдың 1 қаңтарынаненгізіліп кетуі мүмкін. Осы уақытта тегін медициналық көмектіңкепілдендірілген көлемі пакеті және Медициналықсақтандырудың медициналық пакеттеріннақты бекіту жұмыстарыжүргізілуде.

– Қордың қазіргі жағдайы туралы айтып өтсеңіз.

– Әлеуметтік медициналықсақтан­ды­ру қорыныңмақсаты – кепілден­ді­­ріл­ген тегін медициналықкөмек па­ке­­ті­нің қаржы операторы, ал жақын бо­ла­шақта медсақтандыру пакеті бойынша стратегиялық сатып алушы ретіндеже­ке­меншік сектордықызмет көрсетуге көбіректарту, сол арқылы медицина нары­ғында бәсекелестікті күшейту. Өйт­кені, бәсеке бар жерде сапа болады. Осы мақсатта өткен жылдың қыркүйекайында Қор аталғанбағдарлама шеңберінде қызмет көрсетуге ниетті денсаулық сақтау субъектілерінің дерекқорынжасаған болатын. Дереққорға енгізілгенмедициналық мекемелер 2018 жылға халыққа «Тегін ме­дициналық көмектіңкепілдендірілген көлемі» бойынша көмек көрсететіндер. Еліміз бойыншамемлекеттік тапсырыс­ты орындауғаниетті, әрі әлеуетіжетеді де­ген 1600-ден астам денсаулықсақтау субъектісі дерекқорғаенді. Оның 49 про­центі – жекеменшікклиникалар. Бұл же­ке­меншік ұйымдардың қор бастамасын қол­­дап, медициналыққызмет көрсетуде бел­­сенділіктанытқанын көрсететін негізгідәйек.

Облыс бойыншаайтар болсақ, Қордың дерекқорынақазіргі таңда 83 ме­дициналықмекеме тіркелді, оның 49-ы – жеке клиника, бұл былтырғыжылмен са­­лыстырғанда 2 есеге артық. Қазіргіуа­қытта облыс бойынша 36 млрд теңгеге 65 ме­дициналықмекемемен келісімшарт жа­салды. Оның 34-і, немесе 52%-і жеке­мен­шік клиникалар үлесінде. Биыл кепіл­ден­ді­рілген көмек пакеті шеңберінде қызмет көр­сететін жекеменшікклиникалар саны өт­кен жылмен салыстырғанда 30 %-ке артты.

Өткен жылы Қор тұңғыш рет меди­циналыққызметтерді жеткізу­шілермен, соның ішінде емханалармен жұмыс істеуді қолға алған болатын. Оларменбекітілетін келісімшарт сомасы тіркелген тұрғындарсанына тәуелді. Жыл басынанбері елімізде кейбір емдеу мекемелерінің азаматтаратынан тіркеу жөніндежалған өтініштер жазып, оларды өздеріне тіркегенітуралы, сондай-ақ, тіркеуденешбір негізсіз бас тарту фактілерітуралы шағымдар түсті. Қазір Қор мамандарыосындай шағымдар негізіндежан-жақты жұмыс істеуде. Алайда мәселенітүбегейлі шешу үшін азаматтардың құжаттарынқабылдау тәртібін өзгертіп, процестіадам факторларының қатысуынсызықпал ету керек. Сондықтанқазір осыны ХҚКО арқылы көрсетілетін мемлекеттікқызметтер реестріне енгізу туралы ұсыныс дайындалып жатыр. Жоғарыдаайтылған жағдайларды ескере отырып, тіркеу ережесінеде толықтырулар енгізу көзделуде. Әрине, жаңа қызметтерді іске қосуға біраз уақыт қажет. СондықтанҚор осы бағыттажұмыс басталған кезде қосымша хабарлайтынболады. Оған дейін азаматтарды емханағатіркеу тәртібі бұрынғыша: egov.kz порталы немесе емханалардың тіркеу бөлімі арқылы жүргізіле бермек. Бұдан басқа, қазақстандықтарға сақтандырутөлемдері жайлы мәліметалуға мүмкіндік беретінжаңа мемлекеттік қызмет түрлерін әзірлеп, емханағатіркеу процесін жетіл­діру жоспарланып отыр. Атап айтсақ, бұл бағыттаазаматтар МӘМС жүйесінеқатысу және төленгенжарналар туралы мәліметтіхалыққа қызмет көрсетуорталықтары арқылы алу мүмкіндігіне ие болмақ. Мысалы, қазір осыған ұқсас қызметтерді «электрондыүкіметтің» egov.kz порталы арқылы алуға болады. Ол үшін электронды цифрлыққолтаңба қажет. Цифрлыққолтаңбасы бар кез келген азамат «жеке кабинетке» кіріп, МӘМС төлемдерінің соңғы рет қашан жасалғанын анықтапбіле алады.

– Тегін медициналық көмектің ке­піл­дендірілген көлемі пакеті (ТМККК) пен МӘМС жүйесінің меди­циналық пакеттері туралы жан-жақты түсіндіре отырсаңыз.

– Тегін медициналықкөмектің кепілдендірілген көлемі Мемлекет басшысыныңбиылғы Жолдаудағы тапсырмасынегізінде оңтайландырылып жатыр. Тегін медициналық көмектіңжаңа нұсқасы әрбір адамға шұғыл және алғашқымедициналық көмек көрсетуге, қоғамдықмәні бар аурулардымемлекеттік бақылауға алуға негізделген. Ал, тегін меди­циналық көмектіңкепіл­ден­дірілген көлемі паке­ті­нің жаңа үлгісіменқатар енгі­зілетінміндетті әлеуметтік медициналықсақтандыру пакеті оның кем-кетігін толықтырып, азаматтардың өмір сапасын жақсартуға, ұлт саулығының іргетасынқалауға ықпал етпек. Яғни, шұғыл көмек пен мем­лекет тарапынанреттеуді талап ететін саланың бәрі тегін медициналықкөмектің кепілдендірілген көлемі пакеті есебіненжүзеге асырылады. Ал, кепілдікберілген тегін көмеккекірмейтін қосымша қызметтерМӘМС жүйесі арқылы көрсетіледі.

Амбулаторлық деңгейде берілетін тегін дәрі-дәрмекті әлеуметтік маңызы бар аурулар да, тегін медициналық көмектің кепілдендірілген көлемі шең­берінде динамикалық бақылауға алынатын науқастар да ала алады. Тегін медициналық көмектің кепілдендірілген көлеміне кірмейтін науқастарды дәрі-дәрмекпен қамтамасыз ету МӘМС есебінен жүргізіледі. Сонымен қатар қазіргі кезде тегін медициналық көмектің кепілдендірілген көлемі мен МӘМС жүйесінің медициналық пакеттері кезең-кезеңмен жүзеге асуда. Тегін меди­ци­налық көмектің кепілдендірілген кө­ле­мі жаңа үлгісіндегі меди­циналық паке­ті бойынша барша азаматтарға жедел жәрдем және санитарлық авиация, бастапқы медициналық-санитарлық кө­мек, шұғыл жағдайларда ста­ционарды ал­мас­тыратын және стационарлық кө­мек пен паллиативті көмек кіреді. Ал, әлеу­меттік маңызы бар аурулар, негізгі созылмалы аурулар кезінде консультативті-диагностикалық қызмет, ам­бу­латорлық деңгейде дәрі-дәрмекпен қамтамасыз ету, жос­парлы стационарлық және стационарды алмастыратын көмек және туберкулезге шалдыққандарды медициналық оңалту жатады.

МӘМС (сақтандырылғандарға ар­нал­­ған) жаңа үлгісіндегі меди­ци­на­лық пакетіне консуль­тативтік-диаг­нос­тикалық көмек, ересектерді про­фи­лактикалық тексеруден өткізу, бала­ларды мамандандырылған деңгейде тексеру, бағасы қымбат зертханалық қызметтер кіреді.

Сұхбаттасқан

Айнұр БАТТАЛОВА,

«Сыр бойы».

http://www.syrboyi.kz/suhbat/23778-mms-zhaa-zhyen-timdlg-nede.html